Lê Uy Mục

Lê Uy Mục (chữ Hán: 黎威穆; 5 tháng 5, 1488 – 1 tháng 12, 1509) tên húy là Lê Tuấn (黎濬) là vị vua thứ 8 của nhà Hậu Lê trong lịch sử Việt Nam. Ông được xem là một vị Hoàng đế tàn bạo và hoang dâm, và “điềm loạn đã xuất hiện từ đấy”.

Uy Mục chủ trương giết hại các tôn thất. Năm 1509, Giản Tu công Lê Oanh khi còn bị giam đã đút lót cho người canh giữ và khởi loạn chống nhà vua. Cuối cùng, Lê Oanh đã bắt được ông và ông phải tự sát.

Thân thế

Lê Tuấn là con thứ hai của vua Lê Hiến Tông và Chiêu Nhân Hoàng Thái hậu Nguyễn Thị Cận, người làng Phù Chẩn, huyện Đông Ngàn, Bắc Giang. Ông là anh thứ của vua Lê Túc Tông.

Vua quỷ

Lê Uy Mục lên ngôi ngày 22 tháng 1 năm 1505, sau khi Lê Túc Tông (lên ngôi năm 1504) mất sớm ở tuổi 17.

Vua Uy Mục ăn chơi vô độ, ham rượu chè, gái đẹp, tàn bạo giết hại nhiều người vô tội. Uy Mục mới lên làm vua thì giết tổ mẫu là bà Thái hoàng Thái hậu (tức Trường Lạc hoàng hậucủa vua Lê Thánh Tông trước đây), giết quan Lễ bộ Thượng thư là Đàm Văn Lễ và quan Đô ngự sử là Nguyễn Quang Bật, vì lẽ rằng khi vua Hiến Tông mất, bà Thái hậu và hai người này có ý không chịu lập Uy Mục (hai ông này đã nhận di chiếu phụ tá Hoàng thái tử kế vị của Hiến Tông rồi cùng các đại thần lập Túc Tông lên nối ngôi).

Uy Mục còn ra lệnh cho giết hết những người Chiêm bị bắt làm gia nô trong các điền trang của các thế gia, công thần. Vua Uy Mục đêm nào cũng cùng với cung nhân uống rượu, rồi đến khi say thì giết đi. Phó sứ thần Trung Quốc là Hứa Thiên Tích sang, trông thấy Uy Mục, làm thơ gọi Uy Mục là vua quỷ (Quỷ vương / 鬼王):

An nam tứ bách vận vưu trường

Thiên ý như hà giáng quỷ vương?

(Dịch:

Vận An Nam còn dài bốn trăm năm

Ý trời sao lại sinh ra vua quỷ?)

Bị lật đổ

Sự tàn bạo quá đáng của Uy Mục đã gây nên một làn sóng bất bình trong dân chúng và trong hàng ngũ quan lại, dòng dõi họ Lê. Quyền hành trong triều rơi vào tay họ ngoại của vua^[2]. Nhiều công thần trước đây bị đuổi, trong đó cóNguyễn Văn Lang là người cùng họ với Trường Lạc thái hoàng thái hậu; một số hoàng thân cùng cánh với phe này bị bắt giam, trong đó có các con của Kiến vương Lê Tân.

Trong số các con của Kiến vương Tân bị bắt giam, Giản Tu Công Lê Oanh (vua Lê Tương Dực sau này) đút tiền cho người canh ngục mới được ra, trốn về Tây Đô (Thanh Hoá), được một công thần bị đuổi là Nguyễn Văn Lang lập làm minh chủ nổi dậy chống lại Uy Mục đế. Lương Đắc Bằng được lệnh viết hịch kêu gọi bá quan, đại khái là :

“	Bạo chúa Lê Tuấn, phận con thứ hèn kém, làm nhơ bẩn nghiệp lớn, lần lữa mới gần 5 năm mà tội ác đã đủ muôn khoé. Giết hại người cốt nhục, dìm hãm các thần liêu. Bọn ngoại thích được tin dùng mà phường đuôi chó ngang ngược làm bậy, người cứng cỏi bị ruồng bỏ mà kẻ đầu cá ẩn nấp nẻo xa. Quan tước đã hết rồi vẫn thưởng tràn không ngớt, dân chúng đã [51a] cùng khốn còn vơ vét chẳng thôi. Vét thuế khoá từng cân lạng, tiêu tiền của như đất bùn, bạo ngược ngang với Tần Chính. Đãi bề tôi như chó ngựa, coi dân chúng tựa cỏ rác ngạo mạn quá cả Nguỵ Oanh. Huống chi lại xây cung thất to, làm vườn hoa rộng. Xua dân đi trồng cây, giẫm theo vết xe đổ chất gò Hoa Cương đời Tống; lấp biển xây cung điện, nối gót thói u mê xây cung A Phòng nhà Tần. Công trình thổ mộc xây lên rồi thay đổi, thay đổi rồi xây lên, dân Hải Dương, Kinh Bắc mệt mỏi, lao đao; tông thất xa hoa, kiêu căng lại ngang ngược, ngang ngược lại kiêu căng, cõi tứ tuyên phiên trấn xôn xao, rối loạn. Cư dân nhức óc, cả nước đau lòng.	”

Ngoài ra, phe Lê Oanh cũng có bài hịch như sau:

“	Đoan Khánh làm vua, họ ngoại chuyên quyền, Tử Mô làm phường ngu hèn nơi phố chợ làm rối loạn kỷ cương, Thắng Chủng là hạng trẻ ranh miệng còn hơi sữa đã tái oai tác phúc. Đến mức đánh thuốc độc giết bà nội, tàn sát các thân vương. Theo ý riêng mà giết hại sinh dân, không biết đâu cho thoả; dùng ngón ngầm để vét vơ tiền của, càng mặc sức tham lam. Bốn biển đã khốn cùng, muôn dân đều sầu oán.	”

Tháng 11 năm 1509, Giản Tu Công giả xưng là Cẩm Giang Vương Lê Sùng ở Tây Đô đưa quân về Đông Kinh (Hà Nội). Vua Uy Mục bèn bắt giết Lê Sùng và mẹ của Lê Oanh. Lê Oanh vào chiếm kinh thành bắt được và bức Lê Uy Mục tự tử tháng 12 năm Kỷ Tỵ 1509.

Lê Oanh hận Lê Uy Mục giết hại gia đình mình, chưa nguôi giận, sai người dùng súng lớn, để xác Uy Mục vào miệng súng, cho nổ tan hết hài cốt, chỉ lấy ít tro tàn về chôn tại An Lăng ở quê mẹ ông tại làng Phù Chẩn.

Ban đầu Lê Oanh giết vua và giáng xuống làm Mẫn Lệ công (愍厲公). Sau Lê Chiêu Tông lên ngôi mới đặt tên thụy cho ông là Uy Mục đế (威穆帝).

Lê Uy Mục ở ngôi được 4 năm, thọ 21 tuổi.

Nhận định

Theo sách Hồng Thuận Trị bình bảo phạm:

“Đời Đoan Khánh, bọn hoạn quan thọc vào chính sự, kẻ ngoại thích mặc sức chuyên quyền, pháp lệnh phiền hà, kỷ cương rối loạn, nông tang tiêu tàn mất nghiệp, phong tục ngày một suy đồi, thực rất đáng thương tâm. Huống chi, lại tàn sát người cốt nhục, hãm hại kẻ bề tôi, những việc làm như vậy thì muốn không bị diệt vong có được không?“

Còn sách Hồng Thuận Trung hưng ký của Nguyễn Dục cũng ghi nhận :

“Mẫn Lệ công thất đức, bọn Chủng, Thắng chuyên quyền. Thừa Nghiệp là thằng nhãi chăn trâu mà kiêm coi cả phủ Tông nhân; Tử Mô là đứa trẻ bán cá lại trông giữ hết quân Túc vệ. Tiến dùng bè lũ sai lang, đua mở rộng đường hối lộ. Xây phủ đệ thì rừng núi các xứ Thái Nguyên, Tuyên Quang không còn cây để lấp nguồn dục vọng, đòi mắm muối thì sông biển các vùng Nghệ An, Yên Bang không còn cá mà nhét miệng đói thèm. Gươm Thái A trở ngược, đồ thần khí lung lay, tai dị sinh luôn, hạ dân ta oán, bị diệt vong là đáng lắm rồi.”

                                                   (Nguồn : http://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Uy_M%E1%BB%A5c)